ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
จังหวัดขอนแก่น
ถ้ำผาคันธง
ที่ตั้ง
บ้านผาคันธง ตำบลนาหนองทุ่ม อำเภอชุมแพ
พิกัดทางภูมิศาสตร์
ระหว่างเส้นรุ้งที่ 16o 50′ 35″ และ 16o 50′ 36″ เหนือ เส้นแวงที่ 102o 01′ ตะวันออก พิกัดกริดที่ 48 QSD 822643 ระวางที่ 5442 IV
สถานที่ตั้ง
สภาพที่ตั้ง
เป็นถ้ำหินปูนอยู่บนภูผาคันธง ในเขตป่าสงวนดงลาน พื้นที่โดยรอบภูผาคันธงเป็นที่ราบ
การค้นพบ
ไม่พบ
หลักฐานทางโบราณคดี
ไม่พบ
ลักษณะของถํ้าและภาพเขียนสี
ถ้ำผาคันธง 1
ถ้ำหินปูนที่มีความลึกประมาณ 10 เมตร หน้าถ้ำเป็นหน้าผาสูงชัน ประมาณ 20 เมตร หันหน้าไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ภาพเขียนสีปรากฏอยู่บนหน้าผาหน้าปากถ้ำ
ภาพเขียนแบ่งได้เป็นกลุ่มๆ 6 กลุ่ม เขียนด้วยสีแดงคล้ำและสีขาว ประกอบด้วยภาพ 3 ชนิด ภาพลายเส้น เขียนด้วยสีขาวชัดเจน เป็นรูปวงกลมขนาดเล็กซ้อนอยู่ในวงกลมขนาดใหญ่ 9 วง เรียงแถวขนานกัน 2 แนว และลายรูปประแจจีน เขียนในแนวตั้งลากต่อกับเส้นโค้ง 3 เส้นและเส้นขนานสั้นๆ ติดกับวงกลมที่เขียนซ้อนกัน 3 วง เรียงกัน 3 แถวๆละ 3 วง นอกจากนั้นก็เป็นลายเส้นและลายจุดที่เขียนด้วยสีแดงคล้ำ
ภาพคน มีเพียง 1 ภาพเท่านั้นที่ชัดเจน เห็นแขนข้างเดียว เขียนแบบระบายเงาทึบด้วยสีแดงคล้ำ ภาพมือ ปรากฎอยู่ 7 มือ มีทั้งมือซ้ายและมือขวา เป็นภาพมือที่สมบูรณ์ เขียนด้วยสีขาว 4 มือ ทำโดยวิธีพ่น (stencil) 3 มือ และวิธีทาบมือที่ทาสีบนผนัง (imprint) แล้วเขียนสีเติมให้เต็มถึงข้อมือ 1 มือ และอีก 2 มือ ซ้ายและขวาใช้วิธีทาบแล้วเติมส่วนที่หายไป เขียนด้วยสีแดงคล้ำ
ที่ผาคันธง 1 นี้ ภาพมืออยู่ร่วมกับภาพลายเส้นรูปวงกลมซ้อนกัน สีขาว เส้นคมชัดมากและมีลักษณะภาพเขียนเฉพาะต่างไปจากแหล่งอื่นๆในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จากการสังเกตลักษณะของการเขียนภาพกลุ่มภาพต่างๆที่ปรากฎที่ผาคันธงนี้ น่าจะเป็นภาพที่เขียนขึ้นในระยะเวลาที่แตกต่างกันและอาจเป็นคนละกลุ่มชนกันก็ได้
ถ้ำผาคันธง 2
ลักษณะของถํ้าและภาพเขียนสี
อยู่ห่างจากผาคันธง 1 ไปทางทิศเหนือประมาณ 60 กม. มีลักษณะเป็นหน้าผาหินปูนสูงชันเช่นเดียวกับผาคันธง 1 สูงจากพื้นราบประมาณ 30 เมตร ภาพปรากฎอยู่บนเพิงผาหน้าถ้ำหันหน้าไปทางทิศเหนือภาพทั้งหมดเขียนด้วยสีแดงคล้ำ แบ่งได้เป็นกลุ่มๆ มีอยู่ด้วยกัน 4 ประเภท
ภาพคน เขียนแบบระบายเงาทึบ 7 ภาพ แสดงอาการเคลื่อนไหวและยืนเฉยๆ
ภาพสัตว์ 4 ภาพ อาจเป็นสุนัข 1 ตัว ระบายสีเงาทึบเช่นกัน
ภาพวัตถุ อาจเป็นอาวุธประเภท หอก หรือ ไม้ยาวๆ โดยมีคนจับถืออยู่ และภาพลายเส้น มีทั้งเป็นเส้นตรง เส้นโค้ง วงกลม จุดไข่ปลา
ภาพเขียนที่ผาคันธง 2 นี้น่าจะมีความสัมพันธ์กันเป็นกลุ่มๆ เพราะภาพคนอยู่ร่วมกับภาพสัตว์หรือร่วมกับภาพวัตถุ และภาพลายเส้น อาจเป็นการเขียนเพื่อเล่าเรื่องราวที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับการล่าสัตว์โดยการนำสุนัขที่เลี้ยงไว้ติดตามไปด้วย เป็นการใช้ประโยชน์จากสัตว์เลี้ยง ภาพคนอาจมีทั้งเด็กและผู้ใหญ่ซึ่งอาจเป็นการแสดงวิธีการล่าสัตว์ให้เด็กดู และอาจเป็นภาพคนถือวัตถุไม้ด้ามยาวสอยผลไม้ก็ได้ อย่างไรก็ตามภาพเหล่านี้ย่อมมีความสัมพันธ์กันอย่างแน่นอน